Tanie wakacje nad morzem w Polsce

Karnowski jako poeta wychowuje młodych pomorzanin

22 May 2012r.

ROZMYSZLANIE CEYNOWE (fragment, 1923) Na dół sę ju schyló moje żece, Na wieczerne jidze góne, I jem sóm, decht opuszczony, Omotany w zameszleniu. Dównij jak cziej dąb jem stojół w borze, I sę mocowółem z burzą, I sę nie poddółem w zuchternosce, Chocy las sę dżiął jak litne zboże. Ale dzys — jó pogorzelnik — Jak cziej komin oczadzony stoję Westrzód rumowiska. Pierwyj jak cziej mołnió Jó żem rozdarł chmurę Na komudnym niebie I jak wyzer skamieniały Sódł jem na rozstajnyj drodze. Niech mó wiadło młode pokolenie, Żem sę wóżeł płeńąc procem prądu, Włósną deptać Stegnę bez ugore. 18 Bsd.ker IcMzubsfct .'. ' ' KAKNOWSKi UTWORY SGEMIGZHE Po pierwszej wojnie światowej, już w wolnej Rzeczypospolitej, kontynuuje Karnowski walkę o rolę Pomorza w odbudowaniu kultury rodzimej i ogólnopolskiej. Pisał: "Wychowanie młodego Pomorzanina powinno zataczać trzy kręgi: poznanie rzeczy własnych pomorskich, ogólnopolskich, ogólnoludzkich. Z tego wynika, że szkoła powszechna winna w nauce historii i geografii uwzględniać rzeczy pomorskie. Nauka historii powinna być zgodna z prawdą historyczną. Jest zbrodnią wpajać dzieciom pomorskim, że Pomorzanie za czasów Polski Piastowskiej byli buntownikami, a Świętopełk podłym zdrajcą, gdyż zabił Leszka Białego". W Toruniu redaguje Karnowski pismo literacko-naukowe "Mestwin", propagujące ideę rozwijania kultury rodzimej w ścisłym związku z ogólnopolską. Nazwano go też »"spadkobiercą Mestwina" (patrz KSIĄŻĘTA KASZUBSCY). Próbuje również pisać dla sceny kaszubskiej. Są to u-twory historyczne, jak Zópis Mestwina, Otrok Swantewita, Libusza, widowiska regionalne Kaszube pod Widnem i Wesele kaszubskie, wreszcie satyryczne Scynanie kani. Koncepcja kultury Karnowskiego była nowoczesna i dalekowzroczna. Niestety, nie słano mu drogi różami. Trzeba było uporczywie tłumaczyć sens i cel własnego programu, wracać do przeszłości, wciąż na nowo wyjaśniać... Powtarzał w swoich wspomnieniach, już w wolnym przecież kraju: "Młodokaszubom chodziło o wydobycie, utrwalenie i rozwój pierwiastków kulturalnych kaszubskich, słowem, o stworzenie regionalizmu kaszubskiego... Przeciwnicy, to jest tradycjonaliści, starali się z uporczywością wprost skandaliczną pracę tę zdyskredytować i wmówić społeczeństwu polskiemu, że to separatyzm czystej wody, separatyzm nie polski albo nawet antypolski..." Jan Karnowski umiera w Wyrzysku 2 października 1939 roku. Po wojnie przeniesiono prochy pisarza na cmentarz w rodzinnych Brusach, gdzie aziała dziś Dorn Kultury jego imienia. Całokształt twórczości i myśli Karnowskiego nie jest jeszcze znany i opublikowany. W 1958 roku Wydawnictwo Morskie wznowiło zbiór jego liryk Nowotnć spiewe i toiersze w wyborze Leona Roppla (patrz pod R). Zrze- szenie Kaszubsko-Pomorskie poświęciło mu jeden z numerów swego biuletynu, publikując utwory sceniczne. Tenże biuletyn (patrz "POMERANIA") publikował w wielu odcinkach wspomnienia Karnowskiego pod tytułem Moja droga kaszubska. Niejedno w nich żywe, aktualne i pouczające.