Tanie wakacje nad morzem w Polsce

Największa dzielnica Gdańska

11 June 2012r.

WRZESZCZ Największa obecnie dzielnica Gdańska. Istniała już w XIII w. jako wioska należąca do kościoła Sw. Katarzyny. Dokument z 1263 r. wymienia ją jako Vriest. Ok. poł. XIV w. przejmuje osadę komtur gdański i nadaje jej przywilej lokacyjny. W okresie przynależności do Polski patrycjusze gdańscy posiadali tu folwarczki i budowali piękne pałacyki jako letnie rezydencje. W 1807 r. włączono Wrzeszcz do Gdańska. Na obszarze dzisiejszego Wrzeszcza znajdowały się takie osady jak Studzienka, Królewska Dolina, Jaśkowa Dolina, Srebrzysko, Strzyża, Kuźniczki, Młyniska, Nowe Szkoty. Na terenie Studzienki, przy ul. Traugutta 94 zachował się pałacyk klasycystyczny z ok. 1800 r., zaś opodal zbiegu ul. Hibnera i Traugutta, naprzeciw gmachu Wyższej Szkoły Pedagogicznej koło istniejącego tu źródła leczniczego, u stóp wzgórza Sobótka znajdowała się już w XVI w. rezydencja kupiecka. W 1654 r. wzniósł tu dworek Z. Zappio. W 1677 gościł tu Jan Sobieski, a w 1710 August II. W przebudowanym dworku mieści się zakład dla ociemniałych starców. Osada Strzyża powstała nad potokiem o tej samej nazwie. Wzdłuż potoku znajdowały się młyny poruszane spiętrzoną w stawach wodą potoku. Jeden z tych stawów (na terenie Kuź-niczek) widoczny jest obok stacji kol. Wrzeszcz. W Srebrzysku przy ul. Słowackiego zachował się młyn i staw, inne leżały dalej w górę potoku. Zwiedzanie Wrzeszcza najlepiej rozpocząć w rejonie wielkiego gmachu Dyrekcji PKP. U zbiegu ul. 3 Maja i Al. Zwycięstwa (1 przystanek od Dworca Głównego tramwaju nr 2) znajdowała się od ok. poł. XVII w. w pasie barokowych fortyfikacji obronna Brama O liwska, wzniesiona w XVII wieku. Naprzeciw stał rozebrany w 1963 r. budynek z 1724 roku dawny przytułek kobiet tzw. Fundacja Ren-nerów. Opodal zaczyna się słynna 4-rzędowa aleja z XVIII wieku, zasadzona w 1. 1768—70 staraniem burmistrza Daniela Gralatha, który sprowadził w tym celu z Holandii 1416 drzewek lipowych. Na lewo od początkowego odcinka Al. Zwycięstwa (dawna Wielka Aleja) widać plac zebrań ludowych, a dalej na zboczach wzniesienia leży cmentarz garnizonowy z grobami żołnierzy, którzy zginęli w czasie XVIII i XIX-wiecznych wojen o Gdańsk. Dla uczczenia poległych w 1. 1734—1807^1813 Rosjan zbudowano w 1898 r. okazały pomnik. Nieco dalej ku pn. na szczycie wzgórza widnieje strzelista kolumna pomnika z 1949 r., wzniesiona ku czci żołnierzy radzieckich, którzy zginęli w 1945 r. w walkach o Gdańsk i Pomorze Gdańskie. ,Na prawo od alei znajdowało się założone w 1380 r. przez Krzyżaków Nowe Miasto. Za zezwoleniem Kazimierza Jagiellończyka zburzyli je doszczętnie w 1455 r. mieszkańcy Głównego i Starego Miasta. W pobliżu ciągnącej się na przestrzeni ok. 2 km Al. Zwycięstwa uruchomiono po wojnie 3 wyższe uczelnie. Ul. Curie-Skło-dowskiej prowadzi do kompleksu gmachów Akademii Medycznej. Nieco dalej, wśród zalesionych pagórków leży stadion sportowy KS Lechia (dojście ul. Traugutta). Opodal, u podnóża góry straceń (do 1804 r. miejsce egzekucji) znajduje się krematorium. Po drugiej stronie alei, w rejonie Akademii Medycznej widać ustawiony na podeście czołg. Jest to czołg por. Miazgi z I Brygady Pancernej, jeden z 300, jakie wyruszyły do walki z Niemcami. W tym rejonie stał do pocz. XIX w. kościół i szpital Sw. Aniołów być może należący do krzyżackiego Nowego Miasta. Nieco dalej widać wzniesioną w 1960 roku halę sportową, a następnie budynek Państwowego Teatru "Wybrzeże", Opery i Filharmonii Bałtyckiej. Odgałęziająca się koło teatru ulica prowadzi do pobliskiego zespołu budynków szkolnych i internatowych, rozbudowanych na terenie powstałego w XVII w. osiedla Nowe Szkoty. Z kolei po prawej stronie, przy ul. Piramowicza wznosi się pseudorenesansowy gmach Technikum Budowy Okrętów (dawne Conradinum), a po lewej szeroka ulica prowadzi do wielkiego zespołu gmachów, mieszczących założoną w pocz. XX w. Politechnikę Gdańską, rozbudowaną znacznie po 1945 r. W pobliżu Politechniki, przy ul. Sobieskiego czynna jest Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Aleja Zwycięstwa przechodzi w ul. Grunwaldzką. Na początku, po prawej stronie pod nr 5 wznosi się piękny dworek klasycystyczny z 1814 r., niegdyś siedziba rodziny Uphagenów, obecnie konsulat szwedzki. Ul. Grunwaldzka to najstarsza i główna arteria Wrzeszcza. U wylotu na nią ul. Jaśkowa Dolina znajdował się dawniej plac, rodzaj rynku Wrzeszcza. Po wojnie, na miejscu spalonych kamieniczek zbudowano okazałe bloki mieszkalne i handlowe. Wąską do 1945 r. ulicę przekształcono na dwukierunkową trasę, stanowiącą część budowanej magistrali Gdańsk-Gdynia. Z ul. Grunwaldzkiej skręca tramwaj na Al. Wojska Polskiego i następnie mijając nowe, ostatnio zbudowane osiedla mieszkaniowe oraz obszary zajęte na ogródki działkowe dojeżdża do Oliwy. Oliwa Najpiękniejsza dzielnica Gdańska — Oliwa, odległa o 10 km od śródmieścia Gdańska, gromadzi cenne zabytki budownictwa cysterskiego. Liczne ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z V. 1000— 800 p.n.e. Ludność osady — usytuowanej b. korzystnie nad Potokiem Oliwskim, u stóp wyniosłej, powstrzymującej zach. wiatry krawędzi wysoczyzny, niedaleko brzegu morskiego i w pobliżu wielkich obszarów leśnych miała doskonałe warunki bytu. Ok. 1175 r. na pół legendarny możnowładca pomorski, założyciel dynastii książąt pomorskich, Subisław miał osadzić w Oliwie grupkę mnichów cysterskich. W związku z osiedleniem ich osada otrzymała swą obecną nazwę- Jego następca książę Sambor I nadał klasztorowi niezwykle szczodry przywilej, na mocy którego mnisi otrzymali 7 wsi, opłaty z dochodów portu gdańskiego, prawo połowów ryb oraz wiele innych danin i korzyści. Dokument ten, wystawiony na zamku gdańskim prawdopodobnie w 1188 r. stworzył podstawy egzystencji konwentu cysterskiego w Oliwie. Posiadłości ziemskie cystersów powiększają się stale dzięki nowym nadaniom. Własne zespoły robocze oraz miejscowa ludność obsługują liczne folwarki, młyny, browary, karczują lasy pomnażając bogactwa klasztoru. Napady Prusów w 1226, i 1236 r. oraz grabieże krzyżackie w 1243, 1247 i 1252 r. na krótko jedynie zahamowały rozwój potęgi klasztoru, którego opat posiadał równe książęcemu stanowisko w hierarchii społecznej. Wielki rozwój i znaczenie gospodarcze Oliwy rozpoczyna się jednak dopiero w XVI w. W tym czasie wzbogaceni na handlu z Polską gdańszczanie, pragnąc zaspokoić potrzeby swojego miasta, wydzierżawiają od cystersów parcele nad Potokiem Oliwskim i jego dopływami, budują spiętrzające wodę tamy i przepusty, nad którymi zakładają ponad 20 różnorodnych zakładów, tzw. "młynów". W XVI w. pracowało tu 11 kuźnic żelaza, 3 młyny prochowe, 2 papiernie, 1 folusz, 1 młyn do kory dębowej, 1 kuźnia miedzi, 1 rusznikarnia i 3 młyny zbożowe. Zakłady te były przedmiotem specjalnego zainteresowania oraz opieki króla Zygmunta Augusta i Jana Sobieskiego. Upadek gospodarczy tych placówek nastąpił dopiero pod koniec XIX w. na skutek konkurencji wielkich i nowoczesnych fabryk. Świadectwem tętniącej tu przez wieki pracy są jedynie liczne tamy i stawy, zamarła dopiero w 1947 r. kuźnica żelaza przy ul. Bytowskiej, która przejęta przez Muzeum Techniki NOT zostanie odbudowana oraz kilka czynnych jeszcze, ostatnio unowocześnionych młynów zbożowych. Dobra cystersów oliwskich, których opaci odgrywali niekiedy dużą rolę polityczną i byli zaufanymi królów polskich, skonfiskowane zostały przez Fryderyka II po pierwszym rozbiorze Polski, a kasata klasztoru w 1831 r. kończy jego 645-letnie istnienie.