Tanie wakacje nad morzem w Polsce

Karsin

22 May 2012r.

KARSIN "Tak jak nie ma Polski bez Wisły, tak nie ma Kaszub bez karsińskiego Niechwaszczu. Bo czemu? Jak na wschodzie słońca przy ujściu do Wdy koło Wiecka-Zawady się kończy, tak od zachodniego Czarniża i Żabna swoją srebrną wstęgą otacza nas, abyśmy się nie odłączyli od naszej kaszubskiej stolicy kościerskiej..." (z Kroniki karsińskiej) Mało która wieś na Kaszubach, a może i żadna inna, nie szczyci się taką własną kroniką, która próbuje objąć całą jej historię i tradycję obyczajową od samego początku, czyli od źródeł nazwy. Karsin, jak dowodzi miejscowa etymologia, pochodzi od słowa "kars", co oznacza karłowate drzewo. Nawet naukowcy nie podważają całkowicie tego wywodu, jako że pierwiastek "krs" — jest prasłowiański, a ich teoria opiera się na tych samych przesłankach: • wychodzi od staropolskiego imienia Karę, oznaczającego karła, człowieka małego wzrostu, prawdopodobnie założyciela lub pierwszego właściciela wsi. W tej konkurencji wydaje się zwycięska jednak kronika miejscowa. Znajduje się w wejherowskim muzeum, a twórcą jej był Narcyz Bonin, zmarły w 1971 roku kronikarz, gawędziarz, działacz, człowiek niezastąpiony dla wsi i całej kultury kaszubskiej, potomek zasłużonej rodziny Boninów, której protoplasta, Józef, przybył do wsi jako nauczyciel w 1816 roku. Kronika karsińska, ten unikat historyczno-etnograficz-no-literacki, urocza polsko--kaszubska lektura, ukazuje w całej krasie tradycję wsi. Prawda, że historia Karsina jest ciekawa, ale ileż podobnie bezcennej wiedzy o przeszłości naszej ziemi przepadło gdzie indziej przez brak takich Boninów! Oto mamy więc rzekę Niechwaszcz, karsińską Wisłę, a nie opodal samą wieś. Na północ płynie Wda, tuż za wsią jej kanał. Niedaleko stąd do jezior Wdzydze i Wielewskiego (patrz pod W). Znajoma, malownicza, czarodziejska okolica. Oczywiście, Karsin był długo wsią czarownic (patrz CZAROWNICE). Dokoła wsi diabelskie błotka (patrz pod B) i stawy, największe to Bagno przy drodze na Górki oraz Moczydło — od moczenia w nim lnu. Dawne Jezioro Karsińskie osuszyło się i zmieniło w mokradła zwane Pławy. Ale to ostatnio, tak z pięćdziesiąt lat temu, a wieś ma przecież latek z górą sześćset, licząc tylko od daty przywileiu lokacyjnego z 1360 roku. A urny gliniane znalezione na Lisakach? A inne ślady dawnej przeszłości? Przywilej wystawił komtur krzyżacki z Tucholi rycerzowi Hermanowi, który odtąd pisał się von Karszyn. Potem, w pierwszej Rzeczypospolitej, Karsin stanowił własność królewską, należącą do starostwa tucholskiego i parafii w Wielu. Później powstał tu folwark. Kronika wymienia jego właścicieli z pierwszej połowy XVIII stulecia: szlachcica Michała Borowskiego, a po nim dziedzica pobliskiej Dąbrowy, Józefa Łukowicza, którzy byli również posiadaczami części wsi. Pod zaborem pruskim folwark przeszedł w ręce niemieckie, niejakiego Lehsego. Nauczyciel Józef Bonin i sołtys Kazimierz Trzciński wszczęli rokowania między wsią a Lehsem i dzięki nim chłopi karsińscy wykupili ziemię z obcych rąk i rozparcelowali. Kronika dodaje, że przy podziale leniwy mierniczy poprowadził granicę przez środek jeziora, na niekorzyść karsińskich gburów, do których przedtem należało całe jezioro. W podzięce za udział w akcji wykupu gospodarze obdarzyli swego "szkólnego" działką ziemi, do dziś użytkowaną przez karsińskich nauczycieli.